به نقل از «ساعت24»

صلح خاورمیانه و برگشت امید

تاریخ انتشار: ۲۲ آبان ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۷۸۷۱۷۳

ساعت 24 - خاستگاه اصطلاح خاورمیانه در دهه 1850 در کمپانی هند و انگلیس و توسط یک استراتژیست نیروی دریایی امریکا به نام آلفرد ماهان شکل گرفت ، تعریف آلفرد ماهان از گستره خاورمیانه مناطق اطراف خلیج فارس بود که این مناطق آسیایی ا ز عربستان سعودی تا هند وسعت داشت.

به نظر می رسد برای درک اهمیت استراتژیک جهانی صلح خاور میانه باید با رویکرد جامعه شناسی تاریخی به مطالعه و شناخت علمی آن پرداخت  زیرا  توجه به بار سنگین تاریخی این منطقه بسیار حائز اهمیت است از این رو هنگامی که در باره خاورمیانه صحبت می کنیم باید به این نکته توجه داشت که کمتر منطقه ای در جهان می توان یافت که این همه حوادث ، رخداد ، تحولات و جنگ های مهیب  را در حافظه تاریخی خود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

منطقه خاور میانه با تمدن بیش از 7 هزار ساله بعنوان حوزه ی تمدنی یا مهد تمدن بشری نیز شناخته می شود تمدن هایی چون ،  تمدن بین النهرین ، مصر باستان ، هیتی ، یونان ، شام ، پارس و شبه جزیره عربستان . در ضمن اولین و عظیم ترین امپراطوری ها نیز در این منطقه ظهور کرده اند.                                                                                                                                                                                      امپراطوری های آشوری ، هخامنشی ، مقدونی ، ساسانی، رومی ، بیزانس  ، خلافت اسلامی و امپراطوری عثمانی که تاثیر عمیق و ماندگار در خاور نزدیک داشتند ( قبل از اینکه اصطلاح خاورمیانه متداول شود از نام خاور نزدیک استفاده می شد ).نکته حائز اهمیت دیگر  توجه به دستاورد های علمی ، فرهنگی و اجتماعی خاور میانه است ، ابداع کشاورزی ، ارز واسط تجارت ( ضرب سکه ) بجای داد وستد کالا  با کالا  (ابداع اقتصاد ) ، ابداع سیستم نوشتاری و خط ابداع فرهنگ و هنر ) ، اختراع چرخ کوزه گری و چرخ آسیاب ( ابداع صنعت  )، ایجاد اولین دولت ها و اولین قوانین ( ابداع سیاست ) ،  ابداع نجوم و ریاضیات  ( ابداع نهاد علم  و آموزش ) ، و غیره اولین باردر این منطقه کشف و ابداع گردید  ، اولین منشور حقوق بشر و آثار فرهنگی و ادبی بیشمار نیز از دیگر دستاورد های این منطقه محسوب می شود .                                                                                                                                         نکته مهم دیگر خاور میانه بعنوان وطن سه دین اصلی جهان ؛ یهود یت ، مسیحیت،  اسلام و همچنین  عرفان ها و ادیان ایرانی زرتشت،  مانوی و ... ( نهاد دین ) نیز حائز اهمیت است چون ادیان در جهان و  بویژه در خاورمیانه نقش مهمی ایفاء کرده اند و برفرهنگ ها تاثیر گذاشته اند.   خاورمیانه هم چنین واقع در چهار راهی بین قاره اروپا ، افریقا ، آسیا و هم مرز با دریای مدیترانه طی قرون متمادی دارای اهمیت استراتژیک بوده است و اولین مهاجرت ها به خارج از افریقا ( از شرق به غرب )  نیز از طریق خاورمیانه رخ داده است، ولی نقطه عطف اهمیت استراتژیک خاور میانه ، کشف ذخایر عظیم نفت و گاز در سال 1908 در ایران و در سال 1938 در عربستان و کشورهای دیگر این منطقه می باشد.  از طرفی امپراطوری عثمانی بعد از شکست در جنگ حهانی اول  توسط فاتحان انگلیسی و فرانسوی ، ناگزیر از پذیرش تقسیم بندی های مرزی جدید گردید و در نتیجه انگلیس و فرانسه با  تعریف جدید برخی از مرز ها ی جغرافیایی ، قدرت را در خاور میانه طبق سیاست ها و منافع استعماری خود تقسیم کردند ،  حدودا در اواخر دهه 1960، بخش های جدا شده از عثمانی در  خاورمیانه  به استقلال دست یافته بودند لذا به نظر می رسد ؛ بارسنگین تاریخ  منطقه ،  تعدد اقوام ، ادیان  ، افراط گرایی و بنیاد گرایی، فقر گسترده  ، فساد  ، توسعه نیافتگی ، تنش های آبی و زیست محیطی ، مشکلات امنیت داخلی  و تاسیس کشور یهودی اسرائیل و مناقشه با ساکنان فلسطینی و اخراج آنان ، خاور میانه را تبدیل به کانونی برای مناقشات و برخورد های خونین نموده است .  گرچه منازعات خاور میانه بعنوان یک منبع تضاد و مناقشه بدنبال انقلاب ایران

درسال 1357  با رشد اسلام گرایی و سایر تحولات سیاسی و اجتماعی  وارد فاز جدیدی گردید ، ولی به نظر می رسد  بجای کاهش تنش ها  ، در  مطالعات جدید صلح خاور میانه  می توان دید که چگونه  این تحولات ، اشکال دیگر درگیری در خاور میانه  را با سرعت بی سابقه ای همراه با پیامدهای محلی و بین المللی  گسترش  و تقویت می نماید .  چالش هایی مثل ؛ افراط گرایی سیاسی  که با استفاده از پوشش بنیادگرایی اسلامی برای اهداف سیاسی با پیچیدگی خاص در حال شکل گیری است  نکته دیگر ، گرچه تروریسم مختص خاورمیانه نیست اما تروریسم امروز یکی از موانع صلح خاورمیانه محسوب می شود و چالش کمبود آب ، اهمیب ژئو پلتیکی آب در خاور میانه گرچه کاملا شناخته شده نیست اما تهدیدی برای آینده صلح به نظر می رسد.   با این که مفهوم صلح خاورمیانه  تا حدودی بخاطر شرایط حاکم بر خاورمیانه که گرفتار بی اعتمادی ، ترس ، وحشت  و خشونت   عمیق است  به مفهومی نامتعارف و متناقض تعبیر می (  Oxymoron )  .                               صحبت از امید و صلح ، ساده لوحانه و حسرت بار به  نظر می رسد تا آنجا که یکی از رهبران منطقه شرایط حاکم بر خاورمیانه را  " خصومت و ترس غیر طبیعی  " نامیده است جامعه شناسی صلح معتقد است که این شرایط ، سردی روابط و رویکرد خصمانه و تقابل است که باعث تولید  واژگان خاص می شود  و  می توان گفت که سیاست سخت و رقابت ایدئو لوژیک  دارای  پتانسیلی است که جنگ های داغ بدنبال خواهد داشت .                                                                                                                                            اما با توجه به پویایی های جهان اجتماعی و ایستا نبودن این شرایط ،  جامعه شناسی صلح بر این باور است  که درک متوازرن ، واقع بینانه و تشخیص روند ها ی آشتی و ساحتن پل های دوستی بین مردم منطقه  بهترین پادزهر  بد بینی و یاس نسبت به آینده است.تجزیه و تحلیل امنیت خاور میانه و حوزه های پشتیبانی از صلح ، امروزه با مفاهیم قدیمی و پارادایم های منسوخ شده کار آمد به نظر نمی رسد ،  زیرا قادر به تحلیل درست پیامد ها و پیچیدگی های درگیری ها در این منطقه نمی باشد ، اما توجه به جامعه شناسی تاریخی در فرایند تجزیه و تحلیل امنیت و صلح خاورمیانه  با در نظر گرفتن بار سنگین تاریخی این منطقه حائز اهمیت و ضروری  می باشد .

دکتر حسن امیدوار

جامعه‌شناس و پژوهشگر صلح

منبع: ساعت24

کلیدواژه: احمدی نژاد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.saat24.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ساعت24» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۷۸۷۱۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چرا فلسفه کانت در میانه جنگ‌های امروزین هنوز کار می‌کند؟

اگر می‌خواهید دنیا را درک کنید لزوما مجبور نیستید در آن سفر کنید. نگاهی به امانوئل کانت (۱۷۲۴-۱۸۰۴) بیاندازید. در تاریخ ۲۲ آوریل جهان سیصدمین سالگرد تولد او را جشن می‌گیرد.

آن فیلسوف آلمانی هرگز خانه خود در پروس شرقی یعنی کونیگزبرگ یا کالینینگراد کنونی که امروزه بخشی از روسیه محسوب می‌شود ترک نکرد. با این وجود، این موضوع او را از تلاش برای درک جهان باز نداشت. عقاید او انقلابی در فلسفه ایجاد نموده و او را به پیشگام عصر روشنگری تبدیل کرده است.

معروف‌ترین اثر او تحت عنوان "نقد عقل محض" به عنوان نقطه عطفی در تاریخ تفکر تلقی می‌شود. امروزه کانت یکی از مهم‌ترین متفکران تمام اعصار محسوب می‌شود. بخش عمده‌ای از بینش او امروزه در جهان مواجه با تغییرات اقلیمی، جنگ‌ها و بحران‌ها هنوز معتبر هستند.

به گزارش فرارو به نقل از دویچه وله، برای مثال، چه چیزی می‌تواند به "صلح پایدار" بین دولت‌ها منجر شود؟ کانت در مقاله خود در سال ۱۷۹۵ میلادی "درباره صلح دائمی" ایده تشکیل "لیگ ملل" را به عنوان جامعه فدرال جمهوری خواهانه توصیه کرد.

از نظر کانت کنش سیاسی همواره باید بر اساس قانون اخلاق هدایت شود. کار او به طرحی برای تاسیس جامعه ملل پس از جنگ جهانی اول تبدیل شد که نهادی پیشگام در تاسیس سازمان ملل متحد در سالیان بعد بود و اثر خود را در اساسنامه آن نهاد بر جای گذاشت. 

کانت علاوه بر حقوق بین الملل، قانون شهروندی جهانی را نیز تدوین کرد. او با این کار استعمار و امپریالیسم را رد می‌کند و ایده‌هایی را برای رفتار انسانی با پناهجویان تدوین کرده بود. به گفته کانت هر فردی حق بازدید از هر کشوری را دارد، اما لزوما این موضوع او را واجد حق مورد مهمان نوازی قرار گرفتن نمی‌سازد.

به نفع عقل و استدلال

کانت کرامت انسانی و حقوق بشر را از منظر الهیاتی توجیه نمی‌کند بلکه از نظر فلسفی با عقل توجیه کرده است. او به مردم ایمان زیادی داشت. او معتقد بود که آنان خود می‌توانند بار مسئولیت اعمال شان را برعهده گیرند. کانت بر این باور بود که با عقل و برهان می‌توان بر زندگی مسلط شد و برای این امر قاعده‌ای اساسی بیان کرد: "به گونه‌ای عمل کن که حداکثر اراده خود را در هر زمان به عنوان اصل قانونگذاری عمومی در نظر بگیریم". او این امر را "ضرورت قاطع" نامید. امروز ما آن را این گونه فرموله می‌کنیم: شما فقط باید کاری را انجام دهید که برای همگان بهترین است.

کانت در سال ۱۷۸۱ میلادی آن چه را که احتمالا مهم‌ترین اثرش می‌باشد منتشر کرد. او در "نقد عقل محض" چهار پرسش اساسی فلسفه را مطرح می‌کند: چه چیزی می‌توانم بدانم؟ باید چکار کنم؟ به چه چیزی می‌توانم امیدوار باشم؟ و انسان چیست؟

جستجوی او برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها به اپیستمولوژی یا معرفت شناسی معروف است. او بر خلاف بسیاری از فیلسوفان پیش از خود توضیح می‌دهد که ذهن انسان نمی‌تواند به پرسش‌هایی مانند وجود خدا، روح یا آغاز جهان پاسخ دهد.

"ژان پل" رمان نویس آلمانی (۱۷۶۳-۱۸۲۵) درباره کانت می‌گوید: "کانت نور جهان نیست بلکه یک منظومه شمسی تابناک است".با این وجود، دیگر بزرگان روشنفکر هضم نوشته‌های کانت را دشوار قلمداد می‌کردند. "موسى مندلسون" فیلسوف گلایه داشت خوانش آثار کانت نیازمند به کار بردن "شیره اعصاب" است! او گفته بود که خود نتوانست این کار را انجام دهد.

پیشگام عصر روشنگری

آموزه‌ها و نوشته‌های امانوئل کانت مبانی تفکر جدیدی را بنا نهادند. عبارت کانت با عنوان "جرات اندیشیدن داشته باش"! یا به لاتین Sapere aude معروف شد و به همین خاطر از کانت به عنوان پیشگام روشنگری یاد کرده اند. این جریان فکری عقل انسان (عقلانیت) و استفاده صحیح از آن را معیار همه اعمال اعلام کرد.

امروزه هنوز قضاوت‌ها و پیشداوری‌های متعددی در مورد کانت در جریان است. برای مثال، "اوتفرید هوفه" فیلسوف معاصر آلمانی و کانت شناس در کتاب تازه خود تحت عنوان "شهروند جهان از کونیگزبرگ" این پرسش را مطرح می‌کند که آیا کانت یک نژادپرست اروپا محور بود یا آن که آیا کانت به مجاز بودن تبعیض علیه زنان قائل بود. در هر دو مورد پاسخ هوفه مثبت است البته با قید شرط او می‌نویسد: "بله، اما ... ".

کانت به معنای امروزی نژادپرست نبود. برعکس او استعمار و برده داری را محکوم کرد. اگرچه کانت هرگز فراتر از کونیگزبرگ سفر نکرد پایتخت پروس شرقی در آن زمان یک شهر تجاری پر جنب و جوش بود و به نوعی "ونیز شمال اروپا" قلمداد می‌شد. علاوه بر این، کانت عملا سفرنامه‌های مرتبط با کشور‌های دیگر را بلعیده بود!

آیا کانت انسان گریز بود؟ علیرغم آن که او برنامه روزانه کاملا منظمی داشت، اما از صرف ناهار با دوستان و آشنایان لذت می‌برد، عاشق بازی بیلیارد و بازی با کارت بود، به تئاتر می‌رفت و در سالن‌های شهر به عنوان فردی سرگرم کننده و جذاب قلمداد می‌شد.

مراسم و رویداد‌ها زیادی در آلمان به یاد کانت و میراث او در سال ۲۰۲۴ میلادی به مناسبت سیصدمین سالگرد تولدش برگزار می‌شوند. برای مثال، موزه بوندس کونست هاله در شهر بن میزبان نمایشگاهی درباره کانت با عنوان "مسائل حل نشده" بوده است.

علاوه بر آن، یک کنفرانس بزرگ آکادمیک در ماه ژوئن(خرداد) در برلین برگزار خواهد شد و پس از آن کنگره بین المللی کانت در بن در اواخر سال جاری میلادی برگزار خواهد شد که در ابتدا برای برگزار شدن در کالینینگراد برنامه ریزی شده بود، اما به دلیل جنگ روسیه با اوکراین امکان برگزار در آنجا وجود ندارد. قبر کانت در دیوار پشتی کلیسای جامع کونیگزبرگ واقع شده است. آن کلیسا یکی از معدود بنا‌های تاریخی باقی مانده پس از بمباران جنگ جهانی دوم و موج تخریب متعاقب آن در اتحاد جماهیر شوروی بود.

تاثیر کانت بر تاریخ حقوقی آلمان عمیق بوده، اما ظهور ناسیونالیسم مانع از آن شد که آثار او تا پس از جنگ جهانی دوم به نیروی غالب در اندیشه سیاسی آلمان تبدیل شود. اکنون سیصد سال از سالگرد تولد کانت می‌گذرد و او هنوز به مثابه متفکری برجسته شناخته می‌شود که تا به امروز می‌تواند الهام بخش جنبش‌های سیاسی باشد.

کانال عصر ایران در تلگرام